سازمان بین المللی اکو

دسته: حقوق
بازدید: 5 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 86 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 113

سازمان بین المللی اکو در 113صفحه در قالب فایل ورد قابل ویرایش

قیمت فایل فقط 5,900 تومان

سازمان بین المللی اکو

بخش اول- كلیات

فصل اول- فلسفه پیدایش و تاریخچه

اكو سازمانی بین المللی با ویژگی اقتصادی است كه مقر آن در ایران قرار دارد و به بیان واضح تر ایران از مهمترین اعضاء و مؤسسین آن است.

ملاحظه خواهید كرد كه با نگاهی به نام، اساسنامه و ظرفیت كشورهای عضو چه از لحاظ جمعیتی و چه از لحاظ منابع طبیعی و وسعت، اكو بسترهای فراوانی در جهت تنظیم روابط منطقه ای و توسعه اقتصادی كشورهای عضو دارد كه اگر چه از آنها استفاده نمی شود یا حداقل كمتر استفاده می شود می تواند این سازمان را به یكی از كانونهای قدرت منطقه ای چه از لحاظ اقتصادی و چه از منظر سیاسی تبدیل نماید.

پس از جنگ دوم جهانی كشورها عمدتاً در تب و تاب ایجاد همكاری های منطقه ای و احراز یك امنیت فكری و روانی از این طریق برای خود بودند و به همین هدف سازمانهای منطقه ای گوناگونی تأسیس كردند.

بدون شك ایران كه یكی از كشورهای زخم خورده از این جنگ خانمان سوز بود از قاعده فوق مستثنی نبود و از آنجائی كه بسترهای بسیار زیادی برای رشد اقتصادی ایران معطل و بلااستفاده مانده بود نیاز به یك سازمان اینچنینی كه از یك طرف امنیت خاطر فوق و از طرف دیگر بارور نمودن استعدادهای بالقوه كشور از طریق همكاری با كشورهای قدرتمند منطقه (البته در آن زمان) محقق سازد را در دستور كار خود قرار داد و بدین ترتیب با همكاری و همیاری دو كشور مسلمان همسایه یكی از غرب و دیگری از شرق و با تكیه بر نظریه همگرایی – اكو یك دیدگاه منطقه ای – اقدام به تأسیس RCD- در حقیقت بستر تشكیل سازمان اكو نمود.

مبحث اول- نظریه همگرائی

صاحبنظران مختلف ارنست هاس[1] ، آمیتا اتزیونی[2] ، كارل دویچ[3] ، یوهان كالتونگ[4] ، به مانند تعاریف علوم اجتماعی قادر به ارائه تعریف واحد و یكسانی در خصوص همگرایی نبوده و هركدام بر اساس نگرش خود این مسأله را تشریح و تبیین می نماید. هاس معتقد است «همگرایی فرآیندی است كه به وسیله آن رهبران سیاسی چند كشور مختلف متقاعد و علاقه مند می شوند كه وفاداریها و انتظارات و فعالیتهای سیاسی شان را به سمت مركز جدیدی كه نهادهایش دارای اختیارات قانونی یا متقاضی اختیارات قانونی ورای اختیارات كشور- ملتها می باشد سوق دهند[5] ». اتزیونی همگرایی را یك وضعیت می داند «وحدت سیاسی فرایندی است كه به موجب آن همگرایی به عنوان یك وضعیت و افزایش قدرت و وحدت میان واحدهای تشكیل دهنده یك سیستم به وجود می آید».[6] كارل دویچ می گوید «همگرایی یك موضوع همیشگی و حق است نه یك موضوع مربوط به زمان خاص و شرایطی است كه در آن مردم در اختلافاتشان بجای جنگ، صلح را انتخاب می كنند».[7] كالتونگ همگرایی را فرآیندی می داند كه : «به موجب آن دو یا چند بازیگر یك بازیگر جدید را به وجود می آورند و وقتی این فرآیند تكمیل شد می توان گفت كه این بازیگران همگرا شده اند».[8]

هیچیك از تعاریف یاد شده اگر چه هر كدام زیبایی های خود را داراست تعریف جامعی از همگرایی آنچنان كه مد نظر ماست بدست نمی دهد چرا كه با این وجود كه همگرایی از جنبه هایی یك فرآیند اجتماعی است كه می تواند سازنده و سبب اتفاقات فراوان در عرصه داخلی و بین المللی باشد همچنان خود یك وضعیت است كه محصول فرآیندهای دیگری می باشد. بنابراین می توان اینگونه بیان نمود كه همگرایی حلقه ای از یك زنجیر طولانی است كه می تواند اهداف گوناگون را به واقعیتهای موجود پیوند بزند كه اكو نیز به نوعی محصول همان همگرایی است.

مبحث دوم : عوامل مؤثر در پیدایش اكو

علاوه بر مسائلی كه پیشتر به عنوا زمینه و بستر شكل گیری اكو به آن اشاره شد عوامل دیگری نیز در فرم گیری و در حقیقت كیفیت سازماندهی اكو دخالت داشت.

1)     عامل جغرافیایی و موقعیت ژئو پلتیكی[9]

بدون تردید یكی از عمده ترین عوامل شكل گیری سازمانی با این ویژگی ها و اعضاء ، جغرافیا و موقعیت خاص ژئوپلتیكی منطقه است. اكو كه یكی از دو سازمان بزرگ منطقه‌ است كه خاورمیانه را تحت پوشش خود قرار داده است به دلیل موقعیت حیاتی این منطقه و وجود شاهراهها و مركزیت اقتصادی آن، منطقه تحت پوشش اكو و به تبع خود سازمان را واجد موقعیتهای خاص ترجیحی برای سایر كشورهای دنیا بخصوص كشورهای پیشرفته می نماید.

2) ضرورتهای سیاسی و امنیتی[10]:

از یك منظر دیگر كشورهای عضو اكو عموماً جزء كشورهای نه چندان قدرتمند در تنظیم معادلات سیاسی دنیای امروز می باشند و از نظر نظامی و امنیتی نیز این كشورها به خصوص جمهوریهای تازه استقلال یافته كه البته از امكانات نظامی خوبی هم برخوردارند چندان در نقطه اطمینان گام برنمی دارند. بنابراین برای حضوری مؤثرتر در محیط بین الملل (كه البته یكی از لوازم اصلی آن داشتن یك اقتصاد قوی است) این سازمان اقتصادی می تواند راههای مؤثری برای نیل به این هدف ایجاد نماید و وجهه بین المللی بیشتری به كشورهای عضو آن بدهد. و با تجمیع امكانات و همكاریهای نظامی و سیاسی و توسعه مناسبات فی مابین ضریب امنیتی خود را افزایش دهند.

3) مقتضیات نظام بین المللی[11] :

به طور كلی كشورهای در حال توسعه دهها سال گذشته از كمبودهای اقتصادی اجتماعی و همچنین نیروهای متخصص رنج برده اند و همیشه در پی تكمیل زنجیره تولید خود و ایجاد امكانات گسترده اقتصادی و افزایش همكاری و همگرایی بوده اند كه ایجاد چنین سازمانی مقدمات كاهش موانع تولید و تجمع سرمایه و نیروهای متخصص به همراه قدرت بیشتر درهمه ابعاد را برای نیل به اهداف فوق فراهم می نماید. لذا منطقه اكو نیز برای دستیابی به بخش متناسبی از این اهداف ناگزیر است به رغم وجود پاره ای مشكلات و اختلاف نظرها با توسعه و گسترش سازمان از یك طرف رونق داخلی و از طرف دیگر قدرت چانه زنی را در رویارویی با كشورها و مناطق دیگر برای بدست آوردن امتیازات بیشتر فزونی بخشد.

4- اشتركات فرهنگی- تاریخی و مذهبی

اكو و ابتدائاً RCD از كشورهایی اتفاق یافته اند كه دارای مشتركات فراوانی از جهات مختلف هستند مهمترین این مشتركات را می توان در سه عنصر خلاصه نمود. فرهنگ، مذهب و تاریخ.

حدود 90 درصد از جمعیت منطقه را مسلمانان[12] تشكیل می دهند و از طرف دیگر شباهت‌های آداب و رسوم و سنن، تاریخ و دین در این منطقه باعث شده است كه با وجود تفاوتهای نژادی و زبانی، منطقه به صورت یك واحد یكپارچه فرهنگی تجلی نماید و همبستگی اجتماعی به صورت قوی وجود داشته باشد.

5- منافع اقتصادی همكاریهای چند جانبه دو جانبه :

در حال حاضر اقتصاد كشورهای عضو اكو عموماً توسعه نیافته، وابسته، تك محصولی، صادر كننده مواد خام و وارد كننده كالاهای ساخته شده غربی می باشد و این ویژگیها اقتصاد كشورهای عضو را بیشتر به اقتصادهای رقیب و نه مكمل تبدیل كرده است اما اولاً این ساختارها در حال دگرگونی است و كشورهای عضو در جهت تنوع بخشیدن به تولیدات و صنایع و خروج از اقتصاد تك محصولی تلاش می نماید و ثانیاً می توان عوامل مؤثری را نیز در زمینه های اقتصادی مشاهده كرد كه در تقویت روند همكاری اقتصادی مؤثر باشند.

در یك ساختار مشابه اگر چه برعكس ساختارهای اقتصاد مكمل، وابستگی متقابل كشورها به یكدیگر ضعیف است و نمی توانند پیوندهای محكمی را میان كشورها ایجاد كند، ولی مشكلات و موانع مشتركی كه سر راه آنها قرار دارد خود می تواند كشورها را به سوی همكاری با یكدیگر متمایل نماید.

كشورهای آسیای مركزی دارای صنایع سنگین، راه آهن و نیروی الكتریسیته پیشرفته هستند كه صاحبان صنایع می توانند با برنامه ریزی های دقیق خلاء ایجاد شده را به نفع خود پر كنند.

در حال حاضر شرایط مساعدی برای همكاری هایی در زمینه تبادل كالاها و خدمات، ماشین سازی وجود دارد و اعضاء اكو می توانند با تكیه بر آنها روابط دو جانبه و همكاریهای چند جانبه خود را با یكدیگر گسترش دهند. علاوه بر این، كشورهای عضو می توانند امكانات ترانزیتی خود را در اختیار هم قرار دهند و با دسترسی به كشورهای خاور دور، اروپا، جنوب شرق آسیا، و سایر مناطق با استفاده از خطوط مواصلاتی منطقه، به تأمین نیازها و صدور محصولات و مازاد تولیداتشان بپردازند.

6- همكاری در استفاده از منابع مالی و اعتباری بین المللی برای پروژه های مشترك :

با توجه به شرایط نامساعد اقتصادی اكثر كشورهای عضو سازمان اكو و كمبود محسوس سرمایه لازم برای شروع پروژه های مختلف به رغم وجود منابع غنی زیرزمینی، مواد اولیه و نیروی متخصص ارزان، با استفاده از منابع مالی سازمانهای بین المللی می توان به موفقیتهایی در زمینه اقتصادی دست یافت.

در همین راستا و بر اساس ماده 35 عهدنامه ازمیر، ایجاد روابط با سازمان های بین المللی، تخصصی و منطقه ای توصیه شده است.

اكو در نتیجه فعالیتهای گسترده دیپلماتیك و با عنایت به افزایش تعداد اعضاء به ده كشور در مهر ماه سال 1372 موفق به كسب موقعیت ناظر در سازمان ملل گردید. این موضوع زمینه مناسبی را برای ایجاد روابط نزدیك و وسیع با سازمانهای بین المللی فراهم نمود. سازمان اكو هم اكنون با «صندوق جمعیت سازمان ملل متحد»[13]، «برنامه كنترل مواد مخدر سازمان ملل متحد»[14]، «صندوق كودكان سازمان ملل متحد»[15]، «سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد»[16]، «برنامه توسعه سازمان ملل متحد»[17]، «بانك توسعه اسلامی»[18]، «سازمان كنفرانس اسلامی»[19]، « كمیسیون اقتصادی اجتماعی آسیا و اقیانوسیه»[20] و «سازمانهای آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد»[21] یادداشت تفاهم برای همكاری امضاء نموده است. به علاوه تماس های اولیه به منظور ایجاد رابطه رسمی با (آسه آن)[22]، (اتحادیه اروپا)[23]، همكاری منطقه ای جنوب شرق آسیا[24] و اتحادیه عرب برقرار شده است.[25]

در چهارچوب تلاش برای گسترش همكاری با نهادها و تشكیلات بین المللی، به نظر می‌رسد سازمان می باید به انجام مطالعات مشخصی مبنی بر اقتصادی بودن طرح ها و پروژه ها مورد نظر خود و ارائه آنها به محافل تأمین منابع مالی بین المللی، نیز مبادرت نماید.

مبحث سوم تاریخچه

پس از جنگ جهانی دوم كشورها عموماً در تب و تاب ایجاد همكاریهای منطقه و احراز یك امنیت فكری و روانی از این طریق برای خود بودند و با همین هدف سازمانهای منطقه ای گوناگونی تأسیس كردند.

در همین اثنا و پس از تشكیل كشورهای در حال توسعه به این باور رسیدند كه می توانند همكاری های منطقه ای خود اعم از تجاری و صنعتی را گسترش دهند. با توجه به همین امر سه كشور ایران، پاكستان و تركیه تصمیم به تشكیل سازمانی جهت همكاری منطقه ای گرفتند. به این ترتیب وزرای خارجه سه كشور در تاریخ 28 و 27 تیرماه 1343 (ژوئیه 1964) اجلاسی جهت تهیه مقدمات نشست سران در آنكارا تشكیل دادند و متعاقباً در 29 و 30 تیرماه 43 و با حضور محمدرضا پهلوی، محمد ایوب خان رئیس جمهور وقت پاكستان و جمال گورسل رئیس جمهور وقت تركیه همكاری سه كشور تحت عنوان همكاری عمران منطقه ای (RCD) آغاز گردید[26].

(Regional Cooperation for Development)

سران سه كشور مقرر داشتند از امكانات وسیعی كه هم اكنون بین سه كشور برای عقد این قرارداد همكاری موجود می باشد حداكثر استفاده به عمل آید. بنابراین در اعلامیه مشترك تشكیل سازمان همكاری عمران منطقه ای (RCD) سران سه كشور موافقت خود را در مواردی دهگانه اعلام كردند.

1-   ایجاد مبادله آزاد یا آزادتر كالاها به وسایل محلی گوناگون از قبیل انعقاد قرارهای بازرگانی

2-   برقراری مناسبات و همكاری بیشتر بین اطاقهای بازرگانی موجود و احیاناً تأسیس اطاقهای بازرگانی مشترك

3-   تنظیم و اجرای برنامه های طرح مشترك بین سه كشور

4-   تقلیل نرخ های پستی به میزان تعرفه های داخلی

5-   بهبود خطوط حمل و نقل هوایی داخل منطقه و احیاناً تأسیس یك خط هوایی مجهز و قابل رقابت.

6-   مطالعه درباره امكان یك همكاری نزدیك در امر كشتیرانی و تأسیس یك خط مشترك دریایی و یا تشكیل یك خط مشترك كشتیرانی یا یك كنفرانس كشتیرانی منطقه ای.

7-   انجام مطالعات و بررسی های لازم برای احداث و بهبود خطوط ارتباطی راه و راه آهن كشور.

8-   لغو تشریفات روادید.

9-   كمك و معاضدت فنی به یكدیگر (از راه اعزام كارشناس- تربیت كادر فنی و مبادلات بورسیه)

10-           مطالعه و بررسی كلیه امكانات موجود به منظور توسعه و تحكیم همكاری های فنی و ایجاد حسن آگاهی نسبت به میراث فرهنگی مشترك و اشاعه اطلاعات و نشریات لازم درباره تاریخ و تمدن ملل منطقه تأسیس كرسی های مشترك و متقابل در دانشگاهها و تأسیس مراكز فرهنگی و هنری جهت انجام مطالعات و تحقیقات فرهنگی و تاریخ و تمدن سه كشور[27].

فصل دوم- اهداف و اولویتهای همكاری تشكیلات و مقررات

مبحث اول – اهداف سازمان اكو

مطابق م 2 عهدنامه ازمیر مصوبه سپتامبر 1996 اهداف اكو به قرار زیر است :

الف- ارتقاء شرایط برای توسعه اقتصادی پایدار و بر این اساس سطح زندگی و رفاه در كشورهای عضو از طریق بسیج امكانات بالقوه اقتصادی و اجتماعی منطقه.

ب- اتخاذ تدابیر برای حذف تدریجی موانع تجاری در منطقه اكو و گسترش تجارت درون منطقه ای با عنایت به تجربیات دیگر مناطق و روندهای اقتصاد جهانی.

ج- تشویق همكاری اقتصادی فزاینده در راستای آرمانهای بنیادین كشورهای عضو برای ایفاء نقش مهم تر و كمك منطقه اكو به رشد تجارت جهانی و محو سیاستهای غیرمنصفانه تجاری كه برای كشورهای در حال توسعه به ویژه كشورهای عضو شرایط تجاری نامساعد به بار آورده است.

د- فراهم آوردن ادغام تدریجی و آرام اقتصاد كشورهای عضو با اقتصاد جهانی برای تأمین مشاركت كامل آنها در روند جهانی شدن اقتصاد.

هـ – ارتقاء همكاری منطقه ای فعال و كمك متقابل در زمینه های اقتصادی اجتماعی فرهنگی فنی و علمی.

و- تسریع در توسعه زیربناهای حمل و نقل و ارتباطات كه كشورهای عضو را با یكدیگر و جهان خارج متصل كند.

ز- ارتقاء همگرایی فعالیتهای بخش عمومی و خصوصی با تأكید بر آزاد سازی اقتصادی و خصوصی سازی به منظور مشاركت فزاینده بخش خصوصی در توسعه اقتصادی منطقه ای از طریق پروژه های سرمایه گذاری مشترك.

ح- تهیه برنامه های مشترك برای توسعه منابع انسانی در منطقه اكو.

ط- تشدید بسیج و بهره برداری از منابع طبیعی اكو به ویژه منابع انرژی

ی- افزایش تلاش ها برای بهره برداری مؤثر از امكانات بالقوه صنعتی و كشاورزی در منطقه اكو.

ك- ارتقاء روابط و همكاری بر اساس منافع متقابل بین اكو و دیگر سازمانهای منطقه ای و بین المللی و هم چنین مؤسسات مالی بین المللی.

م- تحكیم بیشتر پیوندهای تاریخی و فرهنگی در میان منطقه اكو و هم چنین تبادلات توریستی.

مبحث دوم- اولویتهای همكاری

به طور كلی توسعه اقتصادی و اجتماعی هدف اصلی اكو می باشد به همین منظور علاوه بر عهدنامه ازمیر كه اساس اصول و اهداف همكاری در اكو را تعیین می نماید كشورهای عضو سه طرح اجرائی عمده را به تصویب رسانده اند كه عبارتند از :

1- طرح عمل كویته              2- بیانیه استانبول               3- طرح كلی آسی تی

به منظور توسعه حمل و نقل و ارتباطات در منطقه. طرحهای اول و دوم كه به نوعی چهارچوب كلی توسعه ساختار اجتماعی ، اقتصادی اكو به شمار می روند نه تنها برنامه سازمان را در چشم اندازهای همكاری منطقه ای تعیین می كنند بلكه اولویتهای همكاری این سازمان را در زمینه تجارت، انرژی صنعت كشاورزی حمل و نقل و ارتباطات مشخص می نماید و از آنجا كه تحقق اهداف توسعه اقتصادی به ساختار زیربنای در زمینة حمل و نقل و ارتباطات نیاز دارد برنامه عمل آسی تی كه پس از برگزاری اجلاس وزرای راه و ترابری اكو در سال 1373 در آسی تی به تصویب رسید توسعه شبكه راههای موجود و احداث شبكه های جدید حمل و نقل را پیش بینی نموده است[28].

از دیگر اهداف اصلی اكو این است كه كلیه پایتخت های كشورهای عضو اكو از طریق جاده های مواصلاتی راه ‌آهن و خطوط هوائی تا سال 2000 به یكدیگر متصل شوند افتتاح خط آهن مشهد- سرخس- تجن تأسیس شركت كشتی رانی اكو كه مقر آن در تهران بوده و اولین كشتی آن در اسفند 1374 در بندرعباس به آب انداخته شد. افتتاح خط هوائی اكو در جریان برگزاری چهارمین اجلاس سران اكو در اردیبهشت 75، امضاء پروتكل تعرفه های ترجیحی و شكل گیری مؤسساتی چون بانك تجارت و توسعه و شركت بیمه اكو و نیز امضای موافقتنامه تجارت ترانزیت منطقه ای همگی در جهت تحقق اهداف عالی اكو می باشد.

از دیگر اقداماتی كه به منظور گسترش همكاری در اكو صورت گرفته می توان به احیای مؤسسه فرهنگی اكو در تهران تأسیس بنیاد علمی اكو به منظور تربیت كادر متخصص علمی در اسلام آباد و هم چنین مؤسسه آموزشی اكو در آنكارا اشاره نمود. از سوی دیگر با گسترش اعضاء به ده كشور عملاً از نظر وسعت و جمعیت اكو تبدیل به سازمان عمده همكاری منطقه در سطح جهان گردید. در نتیجه تصمیماتی در چهارمین نشست سران اكو در اردیبهشت ماه 1375 به منظور تجدید ساختار سازمان انجام گرفت. علاوه بر بازبینی عهدنامه ازمیر اسناد مهم دیگری نظیر استراتژی جدید همكاری اقتصادی اكو برای ده سال آینده با تأكید به تجارت حمل و نقل ارتباطات انرژی آئین نامه اجرائی متدلوژی طرحهای اكو به تصویب رسیدند كه با اجرای آنها اكو وارد طرحهای جدیدی از فعالیتهای خود خواهد شد.

فصل سوم- تشكیلات و اركان اكو

مبحث اول- اركان[29]

اركان سازمان همكاری اقتصادی بر اساس عهدنامه ازمیر عبارتند از :

الف) شورای وزیران

ب) شورای قائم مقامان

ج) شورای برنامه ریزی

د) كمیته های فنی

ه) دبیرخانه

و) سازمانهای تخصصی

الف- شورای وزیران :

این شورا به عنوان عالیترین ركن تعیین كننده خط مشی سازمان محسوب می شود و با شركت وزرای امور خارجه كشورهای عضو و یا دیگر نمایندگانی كه مقام وزارت داشته باشند تشكیل می شود. شورا دارای اجلاس سالیانه بوده و حداقل یكبار در سال تشكیل جلسه می دهد دراین جلسات به تدوین آیین نامه داخلی خود پرداخته و هم چنین تصمیمات سازمان توسط آن اتخاذ می شود.

ب- شورای قائم مقامان : (CPR)

شورای قائم مقامان متشكل از مدیركل وزارت امور خارجه ایران و سفرای كشورهای عضو در ایران بوده و به عنوان ركن دائمی از طرف وزیران و به نام آنان رویه و خط مشی سازمان را تعیین و موضوعاتی را كه مستلزم اتخاذ تصمیم توسط دول عضو می‌باشد تنظیم می كند و در امور مربوط به اجراء تصمیمات شورای وزیران اقدامات مقتضی به عمل می آورد این شورا دارای اجلاس مرتب بوده و هر زمان كه نیاز باشد تشكیل جلسه می دهد ریاست این شورا هر شش ماه به صورت دوره ای و به ترتیب الفبای انگلیسی نام كشورهای عضو با یكی از كشورهاست كه دارای نمایندگی ثابت در ایران می باشد.

ج- شورای برنامه ریزی منطقه ای (RPC)

شورای برنامه ریزی منطقه ای مركب از روسای سازمانهای برنامه دول عضو یا نمایندگانی كه داری همان اختیار باشند بوده و حداقل سالی یكبار تشكیل جلسه می دهند این شورا به طور كلی مطالعه درباره طرحهای عمرانی و بررسی استعدادها و امكانات تولیدی كشورهای عضو را بر عهده دارد و پیرامون طرحهای مشترك و قراردادهای طویل المدت و ایجاد هماهنگی بین طرحهای همكاری دولتهای عضو و اقداماتی كه لازم است نسبت به انجام آنها تسریع شود اظهار نظر و توصیه های لازم را می نماید توصیه های شورا به همراه گزارش نتایج ارزیابی جهت اتخاذ تصمیم به شورای وزیران ارائه می‌شود.

این شورا برای انجام وظایف خود از دبیرخانه كمك خواهد گرفت شورا می تواند تشكیل مؤسسات منطقه ای و كمیته های ویژه در زمینه های دارای الویت برای همكاری پیشنهاد دهد.

د- كمیته های فنی

این كمیته ها كه از نمایندگان دول عضو تشكیل می شود وظیفه دارند كه موجبات ارتباط و تماس لازم را در مورد طرحهای خاص و مشترك سازمان بین كشورهای عضو فراهم آورند. باید گفت در ابتدای تشكیل این سازمان در سال 1343 تحت عنوان RCD چندین كمیته به وجود آمد. اما پس از زمانی كوتاه مسئولین به این نتیجه رسیدند كه وجود كمیته های متعدد كیفیتها را پایین می آورد و لذا با ادغام چند فعالیت در یكدیگر آنها را كاهش داده و امروز سازمان همكاری اقتصادی دارای 8 كمیته به شرح ذیل است :

1- كمیته اقتصادی، بازرگانی                              2- كمیته صنعتی و فنی

3- كمیته حمل و نقل و ارتباطات                4- كمیته كشاورزی

5- كمیته علمی و آموزش و فرهنگی            6- كمیته انرژی

7- كمیته زیربنائی در امور عمومی (كمیته بهداشت محیط زیست) 

8- كمیته مبارزه با مواد مخدر

هـ – دبیرخانه[30]

به منظور ایجاد برقراری تماس و ارتباط بین ارگانهای مختلف كشورهای عضو تصمیم گرفته شد كه سازمان همكاری اقتصادی اكو دارای یك دفتر به نام دبیرخانه باشد كه مقر آن در تهران است این دبیرخانه از تعدادی كارمند تحت نظر یك دبیركل تشكیل گردیده و دارای وظایف متعددی است. تعداد كارمندان آن در حال حاضر 60 نفر است كه از كلیه كشورهای عضو در آن نماینده حضور دارد و تنها كشور ازبكستان فاقد نماینده در آن است و افغانستان نیز تنها یك كارمند دارد.[31]

وظایف دبیركل

تهیه اسناد و مدارك لازم تنظیم صورتحساب، بررسی نظرات و تصمیمات سازمان از جمله وظایف دبیركل است. حفظ ارتباط با دولتهای عضو و سایر اركان تهیه گزارش سالانه بررسی فعالیتهای سازمان همكاری اقتصادی اكو و ارزیابی موفقیت های آن و دست آخر تهیه گزارش جامع درباره وضعیت اقتصادی كشورهای عضو و تسلیم آن به شورای وزیران وظایف دبیركل را شامل می شود.

دبیرخانه تحت نظارت دبیركل كه برای مدت 4 سال انتخاب می شود فعالیت می كند. نحوه انتخاب دبیركل به ترتیب حروف الفبای انگلیسی سه كشور عضو برای مدت 4 سال انتخاب می شود كه پس از سال 2000 مدت دبیركلی به 2 سال تقلیل یافته است. دبیرخانه سازمان دارای تشكیلاتی می باشد كه عبارتند از دبیركل- معاونین دبیركل و مدیران دبیرخانه كه از دو كشور دو نفر به عنوان مدیر انتخاب می شوند و تعدادی كارمند اداری و دفتری.

و- سازمانهای تخصصی[32]

بر اساس م 2 عهدنامه ازمیر سازمانها و مؤسسات تخصصی در برخی زمینه های خاص همكاری به وجود می آیند و داری فعالیت خواهند گردید در اجرای این مفاد در حال حاضر سازمان اكو دارای چند مؤسسه تخصصی می باشد این مؤسسات عبارتند از :

1- اتاق بازرگانی و صنایع اكو                  2- شركت مشترك كشتیرانی (اكو)

3- شركت هواپیمایی اكو                          4- مؤسسه آموزش عالی بیمه اكو

5- مراكز بیمه اكو                                  6- شركت بیمه اتكائی اكو

7- مؤسسه فرهنگی اكو                           8- بانك تجارت و سرمایه گذاری اكو

9- بنیاد جوانان اكو

هر ساله این مؤسسات گزارشاتی در خصوص فعالیت خود به دبیرخانه اكو ارائه می‌دهند چنانچه نیاز به اتخاذ تصمیماتی باشد كه بر خط مشی سازمان تأثیر گذار است با كسب مجوز از دبیركل از كمك كشورهای عضو برخوردار می شوند. این مؤسسات اركان فرعی زیرمجموعه شورای وزیران محسوب می شوند و نیاز به ضرورت تعداد آنها افزایش یا كاهش می یابند[33].

مبحث دوم- بودجه

بودجه :

75 درصد بودجه اكو توسط كشورهای مؤسس و مابقی آن توسط آذربایجان و سایر كشورهای آسیای میانه و افغانستان تأمین می گردد. بدهكارترین كشور در حال حاضر ازبكستان با 4 سال عدم پرداخت بودجه است. افغانستان نیز با یكسال عدم پرداخت از كشورهای بدهكار محسوب می شود.

فصل چهارم- اعضاء

مبحث اول- نحوه عضوگیری

عضویت در سازمان :

بر اساس م 36 عهدنامه ازمیر هر یك از دول منطقه می تواند عضویت سازمان را تقاضا كند[34]. دولت متقاضی عضویت تقاضای خود را از طریق دبیرخانه به شورای وزیران ارسال می دارد. شورای وزیران در مورد پذیرش عضو تازه مشورت نموده و اتخاذ تصمیم می نماید. اكثریت لازم در این زمینه اتفاق آراء اعضا می باشد. به طور كلی باید گفت كه هر نوع تصمیم گیری در سازمان اكو بر طبق م 32 می بایست به اتفاق آراء صورت بگیرد در این مورد باید گفت با توجه به اینكه عهدنامه ازمیر در زمانی به تصویب رسید كه فقط 3 كشور ایران، پاكستان و تركیه عضو آن بودند لذا قید اتفاق آراء جهات اتخاذ تصمیمات طبیعی به نظر می رسید ولی با توجه به افزایش تعداد اعضا تجدیدنظر در این خصوص لازم به نظر می رسد چرا كه در غیر این صورت فعالیت سازمان فلج خواهد گردید.

اما در مورد اعضای جدید شورای وزیران پس از دریافت تقاضای داوطلب از طریق دبیرخانه در مورد پذیرش و عدم پذیرش تصمیم می گیرد. در این تقاضانامه تعهد متقاضی به اساسنامه و اصول سازمان ذكر و در صورت پذیرفته شدن توسط شورای وزیران، متقاضی بایستی سند الحاقی عهدنامه را امضاء نماید و پس از تصویب داخلی ظرف مدت 18 ماه از تاریخ مندرج در سند و الحاق، نزد دولت ایران تودیع خواهد شد.

لازم به ذكر است تا انجام مراسم تصویب هر یك از دول عضو جدید می تواند با موافقت شورای وزیران به عنوان یك عضو كامل در فعالیتهای كلیه اركان شركت و سهمیه مربوط به كمك به بودجه اكو را بپردازد.

مبحث دوم- علل و انگیزه های اصلی اعضاء برای پیوستن به اكو

این مبحث را می‎توان در چند جمله كوتاه عنوان كرد هر چند كه بسط و گسترش آنها از حوصله این مقال خارج است.

1-   اكو یك سازمان اقتصادی و نه سیاسی است.

2-   هدف اصلی تشكل اكو اقتصادی است.

3-   عینیت بخشیدن به وحدت اقتصادی منطقه اولویت اول اكو.

4-   همكاری و مشاركت اقتصادی با منافع متقابل و استقلال اقتصادی و ارتقاء رفاه مردم.

5-   ایجاد شرایط مطلوب و تسریع گامهای برداشته شده برای اصلاحات اقتصادی و تثبیت و بهبود وضعیت اقتصادی.

6-   توسعه معقول و بهره برداری از منابع طبیعی سرشار منطقه.

7-   استفاده از تجربیات دیگر كشورهای عضو در زمینه آزاد سازی اقتصادی و توسعه بخش خصوصی.

8-   لزوم همكاری چند جانبه برای حل مشكلاتی كه كشورها به تنهایی قادر به حل آنها نیستند.

9-   بهبود ارتباطات و حمل و نقل و ارتباط مدرن و تسهیل جابه جایی كالاها، افزایش ارتباطات مردمی و مبادله اطلاعات.

10-           ایجاد یك شبكه حمل و نقل و ارتباطات مدرن.

11-           افزایش كارآیی اقتصادی و عینیت بخشیدن به سیاست اقتصادی خارجی اعضاء.

12-           وحدت منطقه با ارتباطات و تحولات اقتصادی جهان.

13-           نزدیكی مجدد مردم منطقه به خاطرنزدیكی جغرافیایی، اشتراك در اقتصاد، مذهب، فرهنگ و ارزش اخلاقی.

14-           ایجاد یك جامعه برخوردار از ثبات سیاسی، به لحاظ اجتماعی مترقی، و به لحاظ اقتصادی مرفه.

15-           تضمین كننده صلح و ثبات در منطقه.

16-           تقویت مؤثر روابط بین كشوری در منطقه.

17-           اشتراكات تاریخی، دینی، فرهنگی و ارزش های مشترك اخلاقی.

لذا بایستی گفت كه در درجه اول موقعیت جغرافیایی منطقه، عدم دسترسی اغلب كشورهای جدید به آبهای آزاد و نتیجتاً عدم امكان ارتباط آسان با دنیای خارج، خواست این كشورها برای گذر از یك سیستم اقتصاد متمركز به سوی اقتصاد بازتر، ایجاد زمینه های مناسب برای بهره وری از توان اقتصادی، تجارب و امكانات اعضاء بنیانگذار و امید این كشورها برای جذب پاره ای كمكها و منابع بین المللی جهت رفع كاستیهای موجودشان از عمده دلایل مؤثر در اتخاذ تصمیم برای مشاركت در سازمان همكاری اقتصادی بوده باشد.

مبحث سوم- اعضاء و نحوه مشاركت آنان در سازمان

علی الاصول مهمترین هدف هر كشوری كه به مشاركت در یك همكاری چند جانبه مبادرت می ورزد كسب و بسط منافع ملی آن كشور و این تشخیص كه این همكاری در حصول به این هدف مؤثر و كارساز است، می‎باشد. در این نگرش، همكاریهای چند جانبه فرع بر روابط دو جانبه و تلاشی در جهت تكمیل فعالیتهای آن كشور برای تأمین منافع ملی خود تلقی می گردد.

به همین خاطر چگونگی منافع یك كشور و نگرش آن عضو به میزان توانایی سازمان در تأمین و یا كمك تأمین این اهداف، در نحوه مشاركتش، در سازمان تأثیر مستقیم و تعیین كننده دارد.

مبحث چهارم - ویژگی ها و نحوه مشاركت اعضاء اكو :

الف- ایران :

جمهوری اسلامی ایران نام رسمی این كشور است. روز ملی آن (11 فوریه 1979) روز پیروزی انقلاب اسلامی ایران است. پایتخت آن تهران می‎باشد و مساحت آن یك میلیون و ششصد و چهل و هشت هزار كیلومتر مربع اندازه گیری شده است.

تولید ناخالص داخلی آن 194/128 میلیارد دلار در سال 2002-2001 میلادی و جمعیت آن نیز در همین سال 900/64 میلیون نفر برآورده شده است.

ارزش صادرات آن در سال 2001 میلادی 716/23 میلیارد دلار و اقلام مهم آن نفت خام، گاز، پسته، خاویار و پوست و چرم، فلزات پایه منسوجات كتان فرش و سیر بوده است.

ارزش واردات آن در سال 2001 میلادی 138/18 میلیارد دلار محاسبه شده و مهمترین اقلام آن ماشین آلات محصولات غذائی، وسائل نقلیه جاده ای، خودرو فلزات پایه آهن حیوانات گیاهان روغنی و خدمات فنی و … می‎باشد.

نرخ برابری ریال به دلار نیز 60/70916 ریال[35] بوده است (در سال 2002 ژوئن) كه البته امروز از مرز هشت هزار و هفتصد ریال گذشته است[36].

ایران به عنوان یكی از سه عضو بنیانگذار اكو اهمیت زیادی به این سازمان و اهداف و برنامه های آن داده و بیشترین مشاركت را در فعالیتهای سازمان از خود نشان می‎دهد. این عملكرد برگرفته از بینش، اراده سیاسی و جایگاه بین المللی جمهوری اسلامی ایران بوده و كشورمان سعی زیادی در جهت پیشبرد اهداف سازمان و رونق آن مبذول می دارد. از این بابت می‎توان جمهوری اسلامی ایران را به عنوان متعهدترین عضو و موتور حركت سازمان در شرایط فعلی قلمداد نمود. اهداف عمده جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب فعالیتهای اكو را می‎توان به شرح ذیل دانست.

-         تفهیم ضرورت همكاری منطقه ای در داخل و تفاهم در این زمینه در منطقه.

-         كمك به ایجاد اعتماد، توازن سیاسی و صلح و امنیت در منطقه.

-         جلب حمایت دیگر اعضا در مجامع بین المللی از مواضع جمهوری اسلامی ایران.

-         ایجاد منطقه آزاد تجاری اكو (ECOFTA)

-         ایجاد وابستگی متقابل بین اعضاء

-         توسعه تجارت و تشكیل اتحادیه اقتصادی (ECOEU) به منظور توسعه اقتصادی منطقه.

-         توسعه پایدار اقتصادی كشور به پشتوانه بازار منطقه ای و بهره گیری از امكانات ایجاد شده در وابستگی متقابل اقتصادی،

-         بسط و تحكیم همكاری فرهنگی در منطقه[37].

ب- پاكستان :

این همسایه شرقی ایران، غیر از ایران در میان هند، افغانستان و چین قرار گرفته و وسعتی معادل 095/796 كیلومتر مربع دارد. 100/139[38] میلیون نفر جمعیت را در خود جای داده كه به زبان انگلیسی و اردو صحبت می كنند و مركز آن اسلام آباد می‎باشد و تولید ناخالص داخلی آن در سال 2001-2000 میلادی 416/59 میلیارد دلار محاسبه شده و ارزش واردات آن ها در سال 2001-2000 ، 336/10 میلیارد دلار برآورده شده كه مهمترین اقلام آن عبارت است از وسائل نقلیه، آهن، چای، ماشین آلات غیرالكتریكی، مواد شیمیایی، كالاهای الكتریكی و …

مهمترین اقلام صادراتی این كشور كتان- شكر- منسوجات دستی- محصولات چرمی كالاهای ورزشی، ابزار جراحی و … می‎باشد و ارزشی برابر 124/9 میلیارد دلار می‎باشد[39]. ارزش برابری روپی[40] پاكستان 05/60 در برابر هر دلار در ژوئن سال 2002 محاسبه گردیده است.

پاكستان به عنوان یكی از اعضاء بنیانگذار همواره با برخوردی مثبت و ضمن همگامی با جمهوری اسلامی ایران در اجلاسها و فعالیتهای اكو شركت داشته و در جهت پیشبرد اهداف سازمان گام بر می دارد. میتوان در مجموع برخورد این كشور با اكو و عملكردش در سازمان را خوب و با انعطاف قابل قبول ارزیابی نمود، ولی به نظر می رسد این كشور از سرمایه گذاری در طرحهای مشترك اكو حتی الامكان اجتناب ورزد. مهمترین اهدافی كه این كشور در چهارچوب سازمان دنبال می نماید به اختصار عبارتند از :

-         بهره برداری سیاسی در مقابل هند و استفاده از اكو به منظور ایجاد موازنه در مقابل آن كشور.

-         تلاش برای محدودیت یافتن در سازمان به ویژه در مقوله ترانزیت.

-         تلاش برای جذب سرمایه های خارجی با هدف تبدیل شدن به محل تولید برای مصارف كشورهای منطقه و به ویژه آسیای مركزی[41].

ج- افغانستان

افغانستان كشوری با 090/652 كیلومتر مربع وسعت و 500/22 میلیون نفر جمعیت می‎باشد. پایتخت آن كابل است و مردم آن به زبان فارسی دری و پشتو صحبت می كنند. نرخ تولید ناخالص داخلی آن 11 میلیارد و 200 میلیون دلار بوده. تولید ناخالص داخلی در این كشور به ازاء هر نفر 6/478 دلار محاسبه شده است. صادرات آن تولیدات اولیه غیرنفتی است واحد پول آنها افغانی[42] و ارزش پول آنها در Jun سال 2002، 000/39 هزار دلار آمریكا محاسبه شده است. ارزش واردات آنها در سال 2000، 4500 میلیون دلار و موارد اصلی آن فرآورده های نفتی، شكر، برنج، روغن پخت و پز، لوازم الكتریكی و … بوده است. ارزش صادرات این كشور در سال 2000، 130 میلیون دلار بوده و از موارد عمده آن میوه جات، فرش، نخ، منسوجات كتانی، گاز طبیعی و … بوده است.

منابع طبیعی آن عبارتند از گاز طبیعی، نفت، هیدروكربن، ذغال سنگ كرم، سولفور آهن، نمك، طلا، نقره، اورانیوم فلزات سبك، صنایع اصلی آن عبارت است از نساجی، مبلمان، كفش، فرشهای دستی، گاز طبیعی، سوخت، زغال سنگ، چرم و جواهرات طلا و نقره[43].

افغانستان به رغم مشكلات عدیده داخلی در اجلاسهای برگزار شده حضور خوبی داشته و گاهی نیز به طور جدی مشاركت نموده است. نظر به مشكلات فراوان افغانستان و با توجه به حضور این كشور در اكثر اجلاسها، مشاركت این كشور مثبت ارزیابی گردیده و نمایندگان این كشور حتی الامكان از مخالفت با جمهوری اسلامی ایران اجتناب و سعی در هماهنگی با ما را دارند.

-         بدیهی است افغانستان با توجه به وضعیت بد اقتصادی از همكاری در چارچوب اكو منتفع خواهد شد.

-         از اكو جهت نمایش ثبات سیاسی بهره برداری می نماید.

-         دارای ملاحظات امنیتی و سیاسی می‎باشد.

-         قصد توسعه اقتصادی از طریق جلب كمكهای منطقه ای را دارد.

-         دسترسی به آبهای آزاد را دنبال می نماید[44].

د- قزاقستان:

جمهوری قزاقستان به وسعت 900/724/2 كیلومتر مربع در میان كشورهایی مثل چین،… روسیه و قزقیزستان، تركمنستان و ازبكستان قرار دارد. زبان رسمی آنان قزاقی، روز ملی آنان 25 اكتبر (روز جمهوری 1990) پایتخت آن شهر آستانه می‎باشد. تولید ناخالص داخلی آن در سال 2001، 391/22 میلیارد دلار در قبال جمعیت 821/14 میلیون نفری آن می‎باشد.

ارزش صادرات آن 647/8 میلیارد دلار و مهمترین اقلام آن عبارتند از نفت، برخی انواع فلزات مواد شیمیایی نخ و گوشت. ارزش واردات آن در سال 2001، 363/6 میلیارد دلار برآورد شد كه به جهت واردات ماشین آلات و لوازم، مواد صنعتی سوخت، گاز طبیعی و كالاهای مصرفی هزینه گردیده است و واحد پول آن تنگه می باشد كه هر دلار معادل 310/15 تنگه[45] می‎باشد[46].

قزاقستان به عنوان یكی از اعضاء جدید برخورد مثبتی دارد. حضور قزاقستان در اكو را بایستی در مقایسه با سایر كشورهای جدید موثرتر و نمایندگان این كشور را كیفی تر ارزیابی نمود.

قزاقستان علاقمند به مشاركت حدی و فعالیت در چارچوب اكو بر اساس اولویتهای مورد نظر خود یعنی حمل و نقل و ارتباطات، انرژی و تجارت می‎باشد.

در مجموع قزاقستان ضمن اعلام مكرر این نكته كه اكو یك تشكل اقتصادی است، اهداف ذیل را دنبال می نماید :

-         حفظ و تقویت استقلال بدست آمده

-         تلاش برای به عهده گرفتن نقش رهبری در میان جمهوری های آسیای مركزی در سازمان

-         تقویت روابط با ایران و سایر اعضاء بنیانگذار.

-         دستیابی به نتایج ملموس، عملی و زودرس برای كمك به اصلاح وضعیت داخلی و اقتصاد.

-         استفاده از تسهیلات حمل و نقل و ارتباطات كشورهای عضو به منظور دسترسی به آبهای آزاد.

-         قزاقستان به همراه قرقیزستان و ازبكستان یك اتحادیه منطقه ای را تشكیل داده اند لذا در چارچوب اكو نیز هر سه كشور تا حدودی هماهنگ عمل می كنند.

-         امید به استفاده از امكانات اقتصادی سازمان برای رفع مشكلات اقتصاد ملی.

-         خروج از اتكاء كامل به روسیه و تنوع بخشیدن به طرحهای تجاری و راههای ارتباطی[47].

هـ- تركمنستان :

یكی دیگر از جمهوریهای تازه استقلال یافته روسیه كه در ساحل دریاچه خزر و همسایگی ایران قرار دارد.

جمعیت آن در سال 2001، 479/5 می‎باشد. زبان آن تركمن و روسی می‎باشد و وسعت آن 100/488 متر مربع در میان كشورهایی مثل قرقیزستان، ازبكستان و ایران و افغانستان قرار دارد. پایتخت آن عشق آباد می باشد و هم چنین روز ملی آن 27 اكتبر 1991 می‎باشد.

تولید ناخالص داخلی آن در سال 2001،‌600/4 می‎باشد. تولید ناخالص داخلی آن در سال 2001، 600/4 میلیارد دلار بوده است و ارزش هر دلار آمریكا در این كشور 5200 منات[48] در ژوئن 2002 بوده است. ارزش واردات آن در سال 2001، 105/2 میلیارد دلار بوده و مهمترین اقلام آن عبارت است از مواد غذایی و نوشیدنی و پلاستیك می باشد و هم چنین ارزش صادرات آن در سال 2001، 560/2 میلیارد دلار محاسبه شده است كه مهمترین اقلام آن عبارتند از گاز طبیعی، نفت، كتان، تولیدات شیمیایی، فرش های دستبافت.

می بایست تركمنستان را جدی ترین عضو اكو از بین كشورهای آسیای مركزی دانست كه برای پیشبرد سازمان تلاش قابل تقدیری به خرج می‎دهد. تركمنستان هم چنین ضمن داشتن پیوندهای خود با روسیه مدعی است سیاست مستقلانه تری را نسبت به سایر اعضاء جدید دنبال می‎كند و به طور نسبی نیز تاكنون رفتار مستقل تری را در اكو به نمایش گذاشته است. به نظر می رسد علاقه این كشور به سازمان بخاطر نیاز جدی به آبهای آزاد، بازارهای خارجی و سیاست اتخاذ شده از سوی رهبران این كشور جهت همكاری نزدیك با جمهوری اسلامی ایران باشد. البته نمایندگان این كشور در جلسات اكو بعضاً از كفایت و آمادگی لازم برخوردار نبوده و تأثیرات ناچیزی بر روند پیشرفت جریانات دارند[49].

علاوه بر موارد فوق الذكر می‎توان اهداف ذیل را برای همكاری این كشور با اكو برشمرد.

-         حفظ و تقویت استقلال بدست آمده.

-         با توجه به مرز مشترك طولانی با جمهوری اسلامی ایران ملاحظات امنیتی نیز برای تركمنستان حائز اهمیت است.

-         استفاده از امكانات حمل و نقل و ترانزیت جمهوری اسلامی ایران و تركیه.

-         پیگیری و تحقق سیاست اعلام تركمنستان به عنوان كشور بیطرف.

-         امید به استفاده از امكانات اقتصادی سازمان.

-         تقویت روابط با ایران و سایر اعضاء بنیانگذار[50].

و- تركیه

جمهوری تركیه همسایه پیشتاخته شمال غربی ایران است روز ملی آن (29 اكتبر 1923) بوده و تولید ناخالص داخلی آن در ازای جمعیت 036/68 میلیون نفری آن برابر 340/148 میلیارد دلار محاسبه شده است و پایتخت آن آنكارا می‎باشد.

ارزش صادرات آن ها در سال 2001، 334/31 میلیارد دلار و ارزش واردات آنها در همین سال معادل 399/41 میلیارد دلار بوده است.

در ژوئن 2002 هر دلار آمریكا معادل 143/569/1 لیره[51] تركیه قرار گرفته است[52].

مواضع و جهت گیریهای تركیه در قبال اكو را می‎توان در دو دوره مورد بررسی قرار داد:

الف- پیروزی انقلاب اسلامی تا الحاق اعضاء جدید.

در این مقطع تركها انگیزه زیادی برای فعال شدن در چارچوب اكو نداشته و بیشتر به دنبال:

-         استفاده از نام اكو برای پیشبرد اهداف خود در سطح بین المللی.

-         تلاش برای مشروعیت بخشیدن به جامعه مسلمان ترك قبرس از طریق به عضویت در آوردن آن در اكو بودند.

ب- از گسترش اكو تاكنون.

با گسترش اكو از سه به ده عضو، تركیه به دنبال فرصت به وجود آمده، فعالیت خود را در كشورهای آسیای مركزی در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گسترش داد. بنابراین تركیه ضمن اینكه قصد بهره برداری از بازار بزرگ كشورهای جدید العضو به منظور به منظور افزایش مبادلات تجاری را دارد، در چارچوب اهدافی كه همپیمانان غربی تركیه نیز مدنظر دارند، نگران از فعالیتهای فرهنگی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران در كشورهای آسیای مركزی و آذربایجان است. در مجموع ضمن تأكید بر موفقیتهای اقتصادی این كشور، قابل ذكر است سیاست خارجی تركیه در جمهوریهای مشترك المنافع در سالهای اخیر موفقیت چندانی به دست نیاورده است ، لذا به دنبال حضور مؤثرتر در اكو می باشد، البته تا حدی كه این همكاری صدمه ای به اهدافی كه تركیه در چارچوب غرب دنبال می‎كند وارد نیاورد. علی ایحال اهداف فعلی تركیه در چارچوب این همكاری عبارتند از :

-         عمل كردن به عنوان حلقه واسطه بین چند پیمان منطقه ای .

-         ترویج و تبلیغ الگوی حكومتی غربی برای كشورهای آسیای مركزی.

-         تلاش برای مشروعیت بخشیدن به جامعه مسلمان ترك قبرس از طریق طرح عضویت آن جامعه در اكو.

-         دسترسی به بازار كشورهای آسیای مركزی، در كنار فعالیتهای دو جانبه.

-         كنترل كامل فعالیتهای اكو و اطمینان از اینكه سازمان در حدود و ثغور موردنظر تركیه فعالیت نماید.

-         توسعه نفوذ در كشورهای آسیای مركزی[53].

ز- آذربایجان

كشوری است با مساحت 600/86 كیلومتر مربع جمعیتی بالغ بر هشت میلیون و یكصد هزار نفر در سال 2001 دارد. رئیس جمهور آن در حال حاضر حیدر علی اف می‎باشد. روز ملی آنان 28 می 1919 (28 May 1919) می باشد پایتخت آن باكو است  و مرزهای آن محصور در میان كشورهای ایران و تركیه و روسیه و گرجستان و ارمنستان می‎باشد. زبان رسمی آنان آذری است. نرخ تولید ناخالص داخلی آن در سال 2001، 5 میلیارد و هفتصد و شانزده میلیون دلار بوده است. ارزش صادرات آن در همین سال دو میلیارد و هفتاد و نه میلیون دلار و واردات آن به ارزش یك میلیارد و چهار صد و شصت و پنج میلیون دلار می‎باشد.

از جمله محصولات اصلی وارداتی خودرو، محصولات غذایی، تنباكو، فلزات پایه، سبزیجات، ابزار آلات، موسیقی، كتان، منسوجات و … است.

از مهمترین اقلام صادراتی آنها نیز می‎توان به نفت و گاز و فلزات پایه و محصولات شیمیایی و فرآورده های نفتی و … اشاره نمود.

صنایع اصلی آن سوخت و گاز طبیعی و محصولات پتروشیمی، كاغذ سازی، چوب و محصولات چوبی را به عنوان مثال نام برد. این كشور همچنین دارای منابع طبیعی از قبیل نفت،‌ گاز طبیعی، آلومینیوم، آهن و … می‎باشد.

نرخ برابری منات[54] به دلار 2002  Jun ، 4870 منات به ازاء هر دلار محاسبه گردیده است[55].

ح- قرقیزستان

جمهوری قرقیزستان به ریاست جمهوری عسگر آقایف در ‌آسیای میانه به وسعت 500/198 كیلومتر مربع گسترده شده است. روز ملی این كشور 31 اوت (روز استقلال 1991) پایتخت آن بشكیك می باشد و جمعیت آن چهار میلیون و نهصد و هفتاد و چهار هزار نفر است كه به زبانهای قرقیزی و روسی صحبت می كنند.

ارزش تولید ناخالص داخلی در سال 2001، 525/1 میلیارد دلار بوده است و ارزش صادرات آن در همین سال 1/476 میلیون دلار برآورد شده كه مهمترین اقلام آن نیروی برق تنباكو، كتان، چرم و نخ بوده است.

ارزش واردات آنها نیز در همین سال به مبلغ 2/477 میلیون دلار رسیده است و اقلام مهم آن عبارتند از : گاز طبیعی، سوخت اتومبیل، منسوجات، سبزیجات، فلزات پایه منابع طبیعی آن طلا، ذغال سنگ، نفت و … می باشد و صنایع اصلی آن ماشینهای كوچك نساجی، كفش و … می باشد.

ارزش برابری سام[56] (واحد پول قرقیزستان) به دلار معادل 97/47 در ژوئن 2002 بوده است[57].

ط- ازبكستان

جمهوری ازبكستان منفعل ترین عضو سازمان كه بیش از چهار سال است كه سهمیه خود را از بودجه اكو پرداخت نكرده و هیچ نمایندگی در میان كارمندان دبیرخانه اكو ندارد و جمعیت آن در سال 2001 میلادی 116/5 میلیون نفر است كه به دو زبان ازبك و روسی تكلم می كنند.

صنایع اصلی آن سوخت گاز طبیعی، مواد شیمیایی، ماشینهای ساختمانی و … می باشد.

مهمترین اقلام صادراتی این كشور در سال 2001 گاز طبیعی، طلا و كتاب و منسوجات و … بوده است كه مبلغی معادل 265/2 میلیارد دلار آمریكا را در بر گرفته است و اقلام وارداتی از قبیل پلاستیك، مواد غذائی، ماشین و لوازم آن و … و رقمی معادل 137/3 میلیون دلار را نشان می دهد. مركز آن شهر تاشكند و برابری دلار به پول این كشور 04/750 سام[58] می باشد[59].

ی- تاجیكستان :

مردم تاجیكستان در همسایگی چین، افغانستان و ازبكستان و قرقیزستان در پهنه سرزمینی به وسعت 100/143 [60] كیلومتر مربع به ریاست جمهوری امامعلی رحمانف زندگی می كنند زبان آنها تاجیك و روسی است و روز ملی آنها 9 سپتامبر (روز استقلال 1991) و پایتخت این كشور دوشنبه می باشد.

تولید ناخالص داخلی این كشور در سال 2001، 290/6 میلیون دلار آمریكا بوده و ارزش صادرات آنها در سال 2001، 877 میلیون دلار در مقابل وارداتی معادل 915 میلیون دلار بوده است. از اقلام مهم صادراتی می توان به آلومینیوم، كتان، میوه جات و از واردات آنها می توان به گاز طبیعی و محصولات پتروشیمی، سوخت و سبزیجات اشاره نمود. ارزش برابری سومونی[61] (واحد پول تاجیكستان) به دلار در سال 2002 میلادی 2704 برآورد گردیده است.

---

این متن فقط قسمتی از سازمان بین المللی اکو می باشد

جهت دریافت کل متن ، لطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 5,900 تومان

برچسب ها : سازمان بین المللی اکو , سازمان بین المللی , اکو , دانلود سازمان بین المللی اکو